
کتاب شبهای روشن
نسخه الکترونیک کتاب شبهای روشن به همراه هزاران کتاب دیگر از طریق فیدیبو به صورت کاملا قانونی در دسترس است.
فقط قابل استفاده در اپلیکیشنهای iOS | Android | Windows فیدیبو
درباره کتاب شبهای روشن
کتاب «شبهای روشن» نوشته فئودور داستایوفسکی (۱۸۸۱- ۱۸۲۱) نویسنده مشهور و تاثیرگذار روسیه است. داستایوفسکی روایتگر سرگذشت مردمان عصیانزده است. او در آثار خود، شخصیتهایی را به تصویر میکشد که زیر لوای مرام و اعتقادات ایدئولوژیک خود اعمال شنیعشان را توجیه می کنند. به همین خاطر آثار این نویسنده با وجود گذر سالیان، همچنان با چالشهای زمانه ما، مثل تمامیتخواهی، ترور و قدرتطلبی حاکمان تناسب دارد. کتاب «شبهای روشن» مثل خیلی از داستانهای داستایفسکی، یک راوی اول شخص بی نام و نشان دارد که در شهر زندگی میکند و از تنهایی و این که توانایی متوقف کردن افکار خود را ندارد، رنج میبرد. شخصیتی خیالباف که در ذهن خود زندگی میکند. اما ملاقات غیرمنتظره او با یک دختر جوان، جهانِ ساکت و تنهای او را دستخوش تغییر میکند. این کتاب را سروش حبیبی به فارسی ترجمه کرده است. رمان «شبهای روشن» با این سطرها آغاز میشود: «شب کمنظیری بود. خواننده عزیز از آن شبها که فقط در شور و شباب ممکن است. آسمان به قدری پرستاره و روشن بود که وقتی به آن نگاه میکردی بیاختیار میپرسیدی آیا ممکن است چنین آسمانی اینهمه آدم بدخلق و بوالهوس زیر چادر خود داشته باشد؟ بله خواننده محترم این همه پرسشی است که فقط در دل یک جوان ممکن است پدید آید. در دلهای خیلی جوان. اما ایکاش خدا این پرسش را هر چه بیشتر در دل شما بیاندازد! حرف آدمهای بدخلق و بوالهوس را زدم و ناچار یادم آمد که آن روز از صبح رفتار خودم همه صفا و پاکدلی بود. اما از همان صبح بار غم عجیبی بر دلم افتاده بود، که آزارم میداد. ناگهان احساس کرده بودم که بسیار تنهایم. میدیدم که همه مرا وامیگذارند و از من دوری میجویند. البته هر کس حق دارد از من بپرسد که منظورم از «همه» کیست؟». به همین خاطر آثار این نویسنده با وجود گذر سالیان، همچنان با چالشهای زمانه ما، مثل تمامیتخواهی، ترور و قدرت طلبی حاکمان تناسب دارد. کتاب «شبهای روشن» مثل خیلی از داستانهای داستایفسکی، یک راوی اول شخص بی نام و نشان دارد که در شهر زندگی میکند و از تنهایی و این که توانایی متوقف کردن افکار خود را ندارد، رنج میبرد. شخصیتی خیالباف که در ذهن خود زندگی میکند. اما یک ملاقات غیر منتظره با یک دختر جوان، جهانِ ساکت و تنهای او را دستخوش تغییر میکند. این کتاب را سروش حبیبی به فارسی ترجمه کرده است. رمان «شبهای روشن» با این سطرها آغاز میشود: «شب کمنظیری بود. خواننده عزیز از آن شبها که فقط در شور و شباب ممکن است. آسمان به قدری پرستاره و روشن بود که وقتی به آن نگاه میکردی بیاختیار میپرسیدی آیا ممکن است چنین آسمانی اینهمه آدم بدخلق و بوالهوس زیر چادر خود داشته باشد؟ بله خواننده محترم این همه پرسشی است که فقط در دل یک جوان ممکن است پدید آید. در دلهای خیلی جوان. اما ای کاش خدا این پرسش را هر چه بیشتر در دل شما بیاندازد! حرف آدمهای بدخلق و بوالهوس را زدم و ناچار یادم آمد که آن روز از صبح رفتار خودم همه صفا و پاکدلی بود. اما از همان صبح بار غم عجیبی بر دلم افتاده بود، که آزارم میداد. ناگهان احساس کرده بودم که بسیار تنهایم. میدیدم که همه مرا وا میگذارند و از من دوری میجویند. البته هر کس حق دارد از من بپرسد که منظورم از «همه» کیست؟».
بخشی از کتاب شبهای روشن
سخن مترجم
تو بیا کز اول شب در صبح باز باشد
اما از این که بگذریم، شب های روشن دو فریاد اشتیاق است که طی چند شب در هم بافته شده است. پژواک ناله ی دو جان مهرجوست که در کنار هم روی نیمکتی به ناله درآمده اند و راهی به سوی هم می جویند و درِ گشوده ی بهشت خدا را به خود نزدیک تر می یابند.
داستان شرح اشتیاق جوانی رویاپرور است که تنهاست و تشنه ی همنفسی با دمسازی. بی نوا چنان سرگشته است و با حرمان دست به گریبان، که در دیوارها و در و پنجره ی خانه های شهر دوست می جوید و با آن ها راز دل می گوید. او در پترزبورگ به دنبال گمشده ای که با او هم زبانی کند به هر سو می پوید تا عاقبت در کنار آبراه با دختری گریان، که او نیز عاشقی شیدا و تنهاست، آشنا می شود و خیال می کند که:
روز هجران و شب فرقت یار آخر شد
اما عاقبت می بیند دریغ، ستاره ی بختش به قول حافظ «خوش درخشیده ولی دولت مستعجل» بوده است.
شب های روشن خون دل شاعر است که به یاقوتی درخشان مبدل شده است. دانه ی غباری است که در جگر صدفی خلیده و آن را آزرده است، به طوری که صدف از خون جگر خود لعابی دور آن می تند و آن را به مرواریدی آبدار مبدل می کند؛ افسوس مرواریدی سیاه! داستایفسکی با عرضه ی این مروارید به ما، چه بسا با ما درد دل گفته است.
این اثر کوچک نیز مانند بسیاری از کارهای بزرگ او از زندگی راستین او مایه می گیرد و سوز جان و جلوه ای از درهای اوست.
شب های روشن(۱)
لحظه ای از عمرش را با تو همدل باشد.
ــ ایوان تورگنیف ــ
شب اول
به این ترتیب شما، ای خواننده ی عزیز، می بینید که من با چه شور و صفایی با شهر خودم، پترزبورگ، آشنایم!
پیش از این گفتم که سه روز رنج بردم تا عاقبت دستگیرم شد که علت ناراحتی ام چیست. در خیابان حالم سر جا نبود. غصه می خوردم که چرا از فلان کس اثری نیست؟ چندی است بهمان را ندیده ام! این یکی دیگر کجا رفته بود؟ در خانه هم خُلقم تنگ بود. دو شب تمام خودم را می کشتم تا سر درآورم که در این کنج خلوتم چه مرگم است؟ چرا در این اتاق همه اش این جور ناراحتم؟ هاج و واج به اطراف، به دیوارهای کپک زده و سبزشده و دوده گرفته، به سقف اتاق که تارعنکبوت، از برکت کفایت و کدبانویی ماتریونا(۴)، ریسه ریسه از همه جایش آویخته است، نگاه می کردم. همه ی مبل هایم را، یک یک صندلی هایم را، وارسی کردم و در پی علت نگرانی ام می گشتم، چون اگر حتی یک صندلی درست سر جایش نباشد آرامشم را از دست می دهم. سروقتِ پنجره رفتم، اما هیچ فایده نداشت. حتی کار را به جایی رساندم که ماتریونا را صدا کردم و فی المجلس، البته پدرانه، بابت تارعنکبوت و به طور کلی بابت شلختگی اش ملامتش کردم، اما او با تعجب برّ و بر نگاهم کرد، انگاری نمی فهمید چه می گویم و بی آن که جوابی بدهد گذاشت و رفت، به طوری که تارعنکبوت ها هنوز با خیال راحت سر جای خودشان از سقف آویخته اند. عاقبت امروز صبح بود که علت این ناراحتی را حدس زدم. بله، علت این بود که مردم شهر همه مثل این است که از من می رمند و به ییلاق می روند. این کلمه ی عوامانه را بر من ببخشید. ولی خب، من حالا حال و حوصله ی سلیس گویی ندارم. آخر هر کسی که سرش به تنش بیرزد و سر و پز آبرومندانه ای داشته باشد و مثلاً درشکه سوار شود، فورا در نظر من به آدم محترم خانواده داری مبدل می شود که همین که کار روزانه اش در اداره تمام شد بی آن که حتی چمدانی بردارد روانه ی ییلاق می شود و در امن و صفای خانواده ی خود جا خوش می کند. آخر عابران هر یک حالت خاصی داشتند که از دور داد می زد: «می دانید، من در شهر بمان نیستم! دو ساعت دیگر در ییلاقم.» اگر انگشتان ظریف و مثل شکر سفیدی بر پشت پنجره ای، اول ضرب می گرفت و بعد آن را باز می کرد و سر زیبای دختری از آن بیرون می آمد و گل فروش دوره گردی را صدا می کرد، من فورا فکر می کردم که این گل ها نه به این منظور خریده می شوند که در آن اتاقِ دم کرده، با طراوت بهاری شان اندکی نشاط در دلی القا کنند، زیرا این دخترخانمِ گل دوست در شهر بمان نیست و به زودی به ییلاق می رود و گلدان را هم با خود می برد. تازه کار به این تمام نمی شد. من در حدس کشفیاتی که خاص خودم بود به قدری پیشرفت کرده بودم که می توانستم بی اشتباه بگویم که چه جور اشخاصی به کدام ییلاق می روند. مثلاً ساکنان جزیره ی سنگی یا جزیره ی داروسازان یا مستاجران خانه های راسته ی پترزگف(۵) رفتاری سنجیده و بسیار پسندیده داشتند. لباس های تابستانی شیک می پوشیدند و با کالسکه به شهر می آمدند. هیئت ساکنان پارگولوا(۶) و دورتر از آن با سلامت نفس و متانت خود به نگاه اول اعتماد «القا می کرد». حال آن که اشخاصی که تابستانشان را در جزیره ی کریستفسکی(۷) می گذراندند با نشاط آرامشان شاخص بودند. اگر به یک قطار طولانی گاری برمی خوردم که گاریچیانش به آهستگی هن هن کنان، دهنه ی یابوهاشان در دست، در کنار گاری هاشان پیش می رفتند و کوهی از همه جور مبل، از میز و صندلی و کاناپه های ترکی و غیرترکی و اثاث و خرت و پرت خانگی، بارشان بود و بر تارک آن آشپز نحیف پیری نشسته، از اموال اربابش مثل تخم چشمش مواظبت می کرد، یا اگر قایقی می دیدم که زیر تل عظیمی اسباب خانه و خرد و ریز تا لبه اش در آب فرو رفته و به نرمی در نیوا یا فانتانکا تا سیاه رود یا تا جزیره ها(۸) در حرکت بود، آن گاری ها و قایق ها در چشم من با ابهتی ده یا صد برابر جلوه می کردند. به نظرم می رسید که همه ی خلق خدا بلند شده و راه ییلاق پیش گرفته اند و کاروان کاروان از شهر فرار و به ییلاق مهاجرت می کنند ــ به نظرم می آمد که چیزی نمانده است که پترزبورگ به خلوتیِ صحرا شود، به طوری که عاقبت دلم غرق غصه می شد، آزرده می شدم و خجالت می کشیدم. من جایی نداشتم بروم و کاری هم نداشتم که برای آن پترزبورگ را ترک کنم. حاضر بودم که همراه هر یک از این گاری ها بروم، با هر یک از این آقایان محترم و خوش سر و پز سوار کالسکه بشوم و شهر را ترک کنم اما هیچ کس، مطلقا هیچ کس، دعوتم نمی کرد؛ انگاری همه فراموشم کرده بودند، مثل این بود که همه شان مرا حقیقتا بیگانه می شمردند. مدت زیادی راه رفتم، در شهر پرسه می زدم تا طبق معمول فراموش کردم کجایم و ناگهان دیدم جلوی راه بند شهر سر درآورده ام. نشاط شدیدی در دلم افتاد و از راه بند گذشتم و شروع کردم در کشتزارها و میان سبزه ها قدم زدن و ابدا خسته نمی شدم و احساس می کردم که بار سنگینی از روحم فرو افتاده است. رهگذران همه چنان با خوش رویی به من نگاه می کردند که گفتی چیزی نمانده بود که سلام و تعارف کنند. همه معلوم نبود از چه چیز خوشحالند، همه شان سیگار برگ دود می کردند و من به قدری خوشحال بودم که هرگز نبوده بودم. صحرا به قدری برای منِ شهرزده ی نیمه بیمار که در تنگنای شهر داشتم خفه می شدم و می پوسیدم دلچسب بود که گفتی بر اسب باد ناگهان به ایتالیا رفته ام!
پترزبورگ ما کیفیت عجیب و وصف ناپذیر و بسیار دل انگیزی دارد که با رسیدن بهار ناگهان تمامی توان خود و نیروهای شکوهمند خدادادش را نمایان می کند، خود را می پیراید و می آراید و رنگین می کند و تمام شکوه آسمان دادش را به نمایش می گذارد. این حال مرا به یاد دختر نحیف مسلولی می اندازد که گاهی با ترحم نگاهش می کنی و گاهی با عشقی دلسوزانه و گاهی اصلاً متوجهش نمی شوی و نگاهش نمی کنی، اما ناگهان، گویی به چشم برهم زدنی، خودبه خود، چنان که به وصف نمی آید، انگاری به معجزه ای زیبا می شود و به وجد می آیی و مبهوت می مانی که این برق در این چشم های غم زده و اندیشناک از کجاست؟ چه چیز باعث شد که این گونه های گودافتاده ی بی رنگ گلگون شود؟ این شور و شرار در این سیمای نحیف از چیست؟ کدام آتش احساس این سینه ی خشکیده را به تپش آورده؟ چه چیز چهره ی این دختر بینوا را ناگهان جان داده و زیبا کرده و این لبخند دلپذیر را بر آن درخشانده و این لب ها را به این روشنی و دل افروزی خندان ساخته است؟ به اطراف نگاه می کنی و کسی را می جویی. می کوشی حدس بزنی... اما این لحظه می گذرد و ای بسا که همان روز بعد چهره ی دختر را باز مثل گذشته می یابی: همان نگاه اندیشناک و مبهوت، همان چهره ی بی رنگ، همان سرافکندگی و کم رویی در حرکات و چه بسا پشیمانی، و حتی آثار اندوهی مرگبار و خشم از شوقی زودگذر و نابجا... افسوس می خوری که این زیباییِ گذرا چنین به سرعت سپری شد و بی بازگشت، و چنین فریبنده و بی حاصل پیش چشمت درخشید و افسوس از آن که حتی مجال نداد که به او دل ببازی...
و با این حال شبم بهتر از روزم بود و اما علت آن...
نظرات کاربران درباره کتاب شبهای روشن